همین که شما در حال خواندن این مطلب هستید نشان می‌دهد به یادگیری و ارتقای مهارت‌های خود، علاقه‌مندید. حتی اگر شما در حال مطالعه‌ی روزنامه‌وار این مطلب هستید، ممکن است نشانگر این باشد که بهترین سبک یادگیری شما همین است. یا اگر این مطلب به صورت تصویری یا شفاهی ارائه می‌شد، به شکل بهتری آن را می‌آموختید. شاید هم با اینفوگراف، فلوچارت، و یا فایل‌ صوتی و تصویری بهتر ارتباط برقرار می‌کنید.

در این مطلب ما به مدل سبک‌های یادگیری VAK نگاهی می‌اندازیم و اهمیت دانستن سبک‌های مختلف یادگیری افراد را توضیح می‌دهیم.

مدل سبک‌های یادگیری VAK چیست؟

مدل سبک‌های یادگیری VAK اولین بار در دهه 1920 توسط روانشناسان مطرح شد. هدف این سبک‌ یادگیری، کلاس‌بندی رایج‌ترین روش‌های یادگیری در افراد می‌باشد. با توجه به مدل، اکثر افراد یکی از این سه روش را برای یادگیری ترجیح می‌دهند: دیداری، شنیداری و یا جنبشی/ بساوایی. (اگرچه در عمل معمولاً ترکیبی از این سه سبک استفاده می‌شود.)

• دیداری:

  آموزندگان دیداری، زمانی اطلاعات را به خوبی دریافت می‌کنند که به صورت تصاویر، دیاگرام و نمودار نمایش داده شده باشند.

• شنیداری:

  آموزندگان شنیداری، ترجیح می‌دهد مطالب به صورت شنیداری ارائه شوند. بهترین حالت یادگیری برای این افراد زمانی است که در یک کنفرانس یا بحث گروهی شرکت کنند. همچنین شنیدن صدای خود زمانی که مطالب برای آموزشگر تکرار می‌کند نیز در یادگیری او موثر است.

• جنبشی/بساوایی:

  آموزنده عملی تجربه عملی را ترجیح می‌دهد. او دوست دارد از دست‌هایش کمک بگیرد و بتواند اشیا را لمس کند و یا حس کند.

برخی محققان در کنار سبک‌های فوق، سبک دیگری از یادگیری را تحت عنوان خوانداری / نوشتاری مطرح کرده‌اند:

• خوانداری / نوشتاری:

  آموزنده‌ی خوانداری یا نوشتاری از تکنیک تکرار کلمات و نوشتن بهره می‌جوید. که این روش به وضوح با سبک‌های دیداری و شنیداری هم‌پوشانی دارد. چرا که کلمات و نوشته می‌توانند جزء هر دو سبک باشند اما معمولاً فردی که این روش را ترجیح می‌دهد از طریق یادداشت‌برداری می‌آموزد.

یافتن ترجیحات یادگیری

احتمالاً تا به اینجای مطلب سبک یادگیری خود را حدس زده‌اید. چرا که از اولین روزهای مدرسه آن را تجربه کرده‌اید. به عنوان مثال، معمولاً به چه نوع طرح مسئله‌ای عکس العمل نشان می‌دادید؟ زمانی که روی تکه‌ای کاغذ کشیده می‌شد (دیداری)؟ یا با بحث در مورد مسئله (شنیداری)؟ و یا با ساختن مدل یا با توضیح شفاف مسئله (جنبشی / بساوایی) ؟

اگر هنوز در مورد سبک یادگیری خودتان مطمئن نیستید با بررسی سناریو‌های زیر به نتیجه خواهید رسید:

• به نحوه شکایت کردن خود توجه کنید.

  وقتی از چیزی ناراحت هستید، غلیان احساسات خود را به شیوه خودتان ابراز می‌کنید. آیا می‌خواهید به چشمان طرف مقابل نگاه کنید (دیداری) ؟ پشت تلفن گله می‌کنید (شنیداری) ؟ با مشت به روی میز می‌کوبید (جنبشی / بساوایی)‌؟ یا به فرستادن ایمیل اقدام می‌کنید (خوانداری / نوشتاری) ؟

• خودتان را در یک موقعیت معذب و ناراحت تصور کنید.

  اگر شبی در شهری غریب گم شوید، چگونه راه خود را پیدا می‌کنید؟ آیا از نقشه استفاده می‌کنید (دیداری) ؟ از یک نفر آدرس می‌پرسید (شنیداری) ؟ یا به راه خود ادامه می‌دهید تا بالاخره راه را پیدا کنید (جنبشی / بساوایی) ؟

• چه سبکی را برای ارائه می‌پسندید؟

  به آخرین باری که سر جلسه‌ی ارائه مطلب حاضر شدید، فکر کنید. چه چیزی از آن در خاطرتان مانده است؟ جداول یا ویژگی‌های بصری (دیداری)، کلماتی که فرد ارائه دهنده استفاده کرد (شنیداری)، یا شرکت حاضرین در بحث، حین ارائه (جنبشی / بساوایی) ؟

راهکارهایی برای بهبود روند یادگیری

سادگی و کاربردی بودن مدل VAK باعث شده است تا بین معلمان و مربیان مشهور و محبوب شود اما خاطرمان باشد که ممکن است افراد دارای ترکیبی از نقاط قوت و ترجیحات باشند. بنابراین زمانی که قرار است دوره‌ی آموزشی برگزار کنید یا مطلبی ارائه دهید، از بکارگیری تمامی ‌روش‌ها و ابزار‌های کمک آموزشی اطمینان حاصل کنید تا تمام اعضای تیم با سبک‌های مختلف یادگیری، از آن بهره ببرند.

یکی از ایرادات این مدل آن است که ضمن اینکه تمام سبک‌های یادگیری را شامل می‌شود و همه افراد یاد می‌گیرند و اطلاعات در ذهن‌شان می‌ماند، اما معمولاً کیفیت آموزش زمانی بالا می‌رود که نحوه‌ی آموزش محدود به یک سبک شود. البته معیارهای دیگری نیز در این امر دخیل هستند. مثل توانایی یادگیری، سطح مهارت‌های فنی، علاقه‌مندی به موضوع، و محیط یادگیری. آموزش علاوه بر در نظر گرفتن ترجیح یادگیری بایستی نسبت به شرایط مختلف، منعطف و پاسخگو باشد.

جدول زیر راه‌کارهایی برای بکارگیری جهت جذب افراد با سبک‌های مختلف یادگیری ارائه می‌دهد:

ابزارها و منابع کمکی بسیاری برای برگزاری جلسات آموزشی یا خلاصه‌نویسی با در نظر گرفتن سبک‌های یادگیری VAK وجود دارد.

آموزندگان دیداری (و خوانداری/ نوشتاری)، طبق مشاهدات انجام شده، به محرک‌های بصری واکنش نشان می‌دهند. استفاده از نقشه ذهن می‌تواند یادداشت برداری را برای این دسته از آموزندگان ساده‌تر سازد. نقشه ذهن موضوعات پیچیده را به قسمت‌های کوچک و قابل مدیریت تقسیم می‌کند و هضم و به خاطر سپاری اطلاعات را ساده‌تر می‌کند. و در صورت اضافه کردن رنگ و عکس تاثیر بیشتری خواهند داشت.

ضرب المثل “یک عکس هزاران حرف را به تصویر می‌کشد” در مورد آموزندگان دیداری کاملاً صدق می‌کند. بنابراین سعی کنید از تصاویر تاثیرگذار استفاده کنید. آموزندگان شنیداری از بحث‌های گروهی و توضیح دادن لذت می‌برند. بنابراین بهره جستن از مناظره و نقل حکایات مفید خواهد بود.

آموزندگان جنبشی/ بساوایی خود را در فعالیت و تکاپو بروز می‌دهند. بنابراین یک تکنیک خوب دخیل کردن کار گروهی یا اجرای نقش در فرآیند یادگیری است. اعضای تیم را از اتاق آموزش به محیطی ببرید که بتوانند فعالیت‌هایی مثل تمرینات تقویت روحیه تیمی ‌را امتحان کنند.

نکات کلیدی

پیدا کردن سبک یادگیری خودتان و دیگر اعضای تیم می‌تواند به ارائه راه‌کارهای موثر جهت یادگیری و آموزش و تثبیت اطلاعات کمک کند.

می‌توان از سبک‌های یادگیری VAK جهت دسته‌بندی کردن روش‌های یادگیری افراد به سه دسته اصلی استفاده کرد. سبک‌های یادگیری VAK به سه دسته دیداری، شنیداری و جنبشی / بساوایی تقسیم می‌شوند:

• دیداری: آموزندگان دیداری از طریق تصاویر و اشکال فرا می‌گیرند.
• شنیداری: آموزندگان شنیداری ارائه‌ی کلامی‌ را ترجیح می‌دهند.
• جنبشی / بساوایی: آموزندگان جنبشی/ بساوایی روش فیزیکی و عملی را ترجیح می‌دهند.

دانستن سبک‌های یادگیری به نحوه‌ی طرح‌ریزی برای آموزش و یادگیری کمک شایانی می‌کند. اما اکثر افراد هنگام یادگیری هر سه سبک را به کار می‌گیرند. به همین خاطر، بهتر است محتوا در قالب‌های مختلفی ارائه شود.